Sztibl

Sztibl - Dom Modlitwy, nazywany też Małą Synagogą został założony w 1972 roku w prywatnym mieszkaniu przez rodzinę Rothów, którym zabroniono modlić się w synagodze głównej, ze względu na jej planowany remont. Ten prywatny dom modlitwy funkcjonował do grudnia 1995 roku, kiedy to zmarł ostatni mieszkający w mieście pobożny Żyd - Samuel Roth.

Roth urodził się w Radgoszczy, jednak znaczną część swojego życia związał z Dąbrową Tarnowską. Był prostym, skromnym człowiekiem, w jednym z nielicznych wywiadów, zachowanych do dziś, mówi o sobie, że nie był nigdy rabinem ani za takiego się nie uważał, był tylko pobożnym Żydem, który chciał solennie wypełniać nakazy i zakazy Pisma.

Podczas II wojny światowej trafił do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, wcześniej przebywał w obozach w: Płaszowie, Pustkowie, Gliwicach i Blachowni Śląskiej. Przeżył gehennę, podupadł na zdrowiu. Mimo to dożył sędziwego wieku. Po 1945 r. trafił do Dąbrowy Tarnowskiej, początkowo mieszkał w kamienicy w rynku pod numerem 2 , a od 1974 r. w kamienicy przy ul.Daszyńskiego 8 (wprowadził się do zamieszkującego tam od lat brata Majera z żoną Etką), żył bardzo skromnie, jednak nigdy nie zaniedbywał zwyczajów i tradycji, które nakazywało Pismo. Przekazywał tę miłość do judaizmu młodemu pokoleniu. Jak wspomina siostrzenica Cesia Nesselroth, to wujowi zawdzięcza wiedzę o tradycji i obchodzeniu wszystkich żydowskich świąt, gdyż u niego w domu jako dziecko spędzała wszystkie wakacje i wiele świątecznych dni. Roth odegrał kluczową rolę w zgromadzeniu i ocaleniu przez grabieżą, bądź bezpowrotnym zniszczeniem większości cennych eksponatów z Izby Pamięci Żydów, stanowiących dziś podstawę ekspozycji judaistycznej w Ośrodku Spotkania Kultur. Samuel przez wiele lat, po śmierci brata mieszkał z bratową Etką. Po jej śmierci załamał się, jego stan zdrowia radykalnie się pogorszył i w kilka miesięcy odszedł do innego świata. Jego doczesne szczątki spoczywają na żydowskim cmentarzu w grobowcu obok miejsca spoczynku bratowej.

W swoim testamencie Samuel Roth zapisał mieszkanie i małą synagogę siostrzenicy, mieszkającej w Australii - Cesi Nesselroth. Tuż  przed śmiercią w 1995 r. zdawał sobiesprawę, że był ostatnim pobożnym Żydem w Dąbrowie.... Obawiał się, że po jego śmierci ocalone z pożogi Holocaustu pamiątki zginą wraz z nim. Jednak stało się – na szczęście – inaczej. W 1997 rokuz inicjatywy redaktora naczelnego "Kuriera Dąbrowskiego" Jerzego Rzeszuty, Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dąbrowskiej oraz władz gminy powstało Muzeum Judaistyczne jako filia Muzeum Powiśla Dąbrowskiego, od początku XXI w. przekształcone w Izbę Pamięci Żydów. Składają się na nią dwa pokoje, które bezpłatnie przekazała spadkobierczyni. W zamian za nie Urząd Miejski zobowiązał się do opieki nad cmentarzem żydowskim.

Wówczas przystąpiono do prac renowacyjnych w „małej synagodze”,m.in okratowano okna, uporządkowano eksponaty, wyczyszczono okopcone ściany, na których widnieją żółte gwiazdy Dawida oraz inskrypcje hebrajskie.

W sali modlitewnej prezentowane było oryginalne wyposażenie Domu Modlitwy: stojący przy ścianie wschodniej Aron ha-kodesz zasłonięty skromnym aksamitnym parochetem z wyhaftowaną gwiazdą Dawida. Zwieńczony był malowidłem przedstawiającym tablice Dekalogu z koroną, które podtrzymują dwa lwy i dwie gwiazdy Dawida po bokach.

Takie same malowidło i inskrypcje hebrajskie o treści: "Korona Tory" i "Wiedz przed kim stoisz - przed królem królów nad królami" znajdowało się na ścianie wschodniej. Na ścianie zachodniej widniała inskrypcja o treści: "Wnijdź w pokoju korono małżonka! Wnijdź oblubienico!... Królowo soboto pójdź" – tekst modlitwy odczytywany w każdy wieczór rozpoczynają Szabas.

Na prawo od Aron ha-kodesz stałpulpit kantora, nakryty aksamitną płachtą z wyhaftowaną na środku gwiazdą Dawida. Na środku znajdowała się prostokątna bima, a przy ścianach ławy i stół. W sali modlitewnej prezentowane są również pięcioramienne świeczniki bożnicze, tefiliny, lampki chanukowe, tałesy oraz ponad 200ksiąg liturgicznych, należących pierwotnie do dąbrowskiej gminy żydowskiej.

Wśród pamiątek Samuela Rotha są zdjęcia, dokumenty, okulary, talerz sederowy. Brakuje największej świętości Żydów – Tory. Szczególną wartość duchową i materialną mają księgi, w większości modlitewniki hebrajskie, zgromadzone przez Samuela Rotha – ostatniego strażnika tradycji i religii judaistycznej w Dąbrowie Tarnowskiej. To imponująca kolekcja, stanowiąca kod genetyczny kultury żydowskiej w regionie. Są wśród nich „białe kruki” - wydawnictwa bardzo rzadkie, mające blisko 200 lat. Oprócz modlitewników można znaleźć też „świeckie” książki, stanowiące ważną część życia codziennego żydowskich rodzin (książeczki dla dzieci, podręczniki, w tym unikatowy elementarz pisany w jidysz, poradniki). Po okresie kilkudziesięciu lat tułaczki święte księgi wróciły na swoje miejsce – do bożnicy...